Aziatische Hoornaar

De Aziatische hoornaar (AH) (Vespa velutina) is een exotische wesp uit Zuidoost-China. Sinds 2016 is de soort ook aanwezig in Belgiê.
Deze wespensoort is via Frankrijk, waar ze via geïmporteerde goederen binnen kwam, naar het noorden en het zuiden opgerukt.

De Aziatische hoornaar: kort samengevat

Algemene info

De soort komt intussen als exoot voor in Spanje, Portugal, Italië, Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland en België.

In 2022 werden er meer dan 1200 nesten geneutraliseerd in België.

We noemen ze een ‘invasieve exoot’:

  • De soort kwam hier oorspronkelijk niet voor, maar neemt nu snel in aantal toe en is al verspreid over geheel Vlaanderen.
  • Ze valt honingbijen en andere inheemse insecten aan, die onze bloemen en planten bestuiven.

Net zoals de vele wespensoorten die we kennen is de Aziatische hoornaar een sociaal insect. Ze zijn het meest verwant aan de kortkopwespen (gewone wesp (Vespula vulgaris) en Duitse wesp (Vespula germanica) en langkopwespen (Middelste wesp (Dolichovespula media) deze vormen de onderfamilie van de papier wespen. Deze wespen “vermalen” plantaardig materiaal waar ze hun nest mee op bouwen. Het nest komt over als opgebouwd uit papier of karton, vandaar de naam..

De biodiversiteit

    Een gevaar voor de biodiversiteit

    De Aziatische hoornaar heeft hier geen natuurlijke vijanden en zijn voeding bestaat 40 procent uit honingbijen en 60 procent uit andere insecten. Een volwassen nest van de Aziatische hoornaar eet tot 11,3 kilogram insecten per levenscyclus.
    Dat komt overeen met ongeveer 100 000 insecten. Ter vergelijking, in een bijenkolonie bevinden zich in de winter 10 000 werksters.
    Doordat hij vooral bijen en insecten eet, bedreigt hij wel de bestuiving van gewassen en dus ook onze voedselvoorziening.
    Bestuivers zijn essentieel voor ons voedsel. Ze verzamelen nectar en stuifmeel uit bloemen en bestuiven zo onbewust de planten. Door de bestuivers groeien dus appelen, peren en veel andere lekkere vruchten. Zonder bestuivers geen lekkernijen.

    Levenscyclus

    Overwintering

    December-Januari-Februari-Maart
    De nieuwe koninginnen overwinteren alleen op een beschut plekje, om pas in het voorjaar weer wakker te worden.

    Embryonest Nest

    Maart-April
    De overwinterende koningin ontwaakt uit haar winterslaap en zoekt een plaats beschut tegen regen en wind.De koningin bouwt een bouwt nest dat niet groter is als een tennisbal. Het is moeilijk te onderscheiden van Europese hoornaars of andere wespen.

    Primair Nest

    April-Mei-Juni
    Voorjaarsnesten hangen meestal aan een horizontaal draagvlak zoals een plafond of een balk.
    De kleur is lichtbruin en de grootte varieert tussen een tennisbal en een kleine voetbal. De ingang van het nest zit onderaan.

    Deze periode gebruiken we de slogan #kijkinuwkot, de meeste primaire nesten worden dichtbij de mens gemaakt, in de nabijheid van water.
    Voorbeelden zijn binnen in een schuur, een veranda, een tuinhuisje of een houthok, op een zolder, onder het dak van een carport, in een struik, in de haag, in klimop, in een nestkastje, …

    Van Primair Naar Secundair Nest

    Juli-Augustus
    Door plaatsgebrek gaan 70% van de primaire nesten over tot een secundair nest op hoge hoogte, daar bouwen ze een volledig nieuw nest.

    Soms verhuizen de hoornaars niet en bouwt de kolonie het primair nest uit tot een secundair nest.
    Een secundair nest bevindt zich doorgaans binnen een straal van 60m van het primaire nest.

    Secundair Nest

    Juli-November
    In de zomer en de herfst groeit de kolonie en neemt de omvang van het nest toe.

    Deze nesten zijn moeilijker om te vinden want ze worden pas zichtbaar als de bladeren van de bomen vallen.
    Andere plaatsen waar secundaire kunnen gemaakt worden zijn: hagen, schuren, loodsen, onder een dakoverloop of tegen een gevel.

    Secundaire nesten zijn bol- tot peervormig. Ze zijn lichtbruin in kleur. De ingang is altijd zijdelings.
    Tegen het einde van de zomer kunnen dit zeer grote nesten zijn. (gemiddeld 50 cm breed en 70 cm hoog met meer dan 2000 individuen) Een nest wordt maar 1 jaar gebruikt.

    Tijdens de zomer en herfst is het nest actief en zijn er vliegende hoornaars van en naar het nest te zien.
    Bij het opsporen van een nest kan het daarom nuttig zijn om ook de boomkruinen na te kijken met een verrekijker.

    Hoe de juiste hoornaar herkennen?

    De Aziatische hoornaar is herkenbaar aan:

    • Oranje kop
    • Zwart borststuk
    • Achterlijf overwegend zwart met geel-oranje segment
    •  Zwarte poten met gele uiteinden

    Eenvoudig trucje: Hoornaars zijn bijna dubbel zo groot als een wesp of honingbij. Je kan 1 euro muntstuk in gedachten nemen. Hoornaars zijn altijd groter dan het muntstuk.

    Mannetjes en vrouwtjes

    Het is belangrijk om geen mannetjes te gebruiken bij het opsporen van nesten.
    Darren zijn mannelijke hoornaars en spelen geen rol in de nestactiviteiten.
    Werksters daarentegen zijn vrouwelijke hoornaars die verantwoordelijk zijn voor het verzamelen van voedsel en het zorgen voor de larven in het nest. In oktober blijven de werksters actief in de buurt van het nest, waar ze jagen op insecten om voedsel te verzamelen voor de larven.

    Wees dus alert en let op de kenmerken van darren en werksters om effectief te zijn in het opsporen van nesten van de Aziatische hoornaar.

    Een dar (mannelijk) heeft een stomp achterlijfspunt met een inkeping en vertoont twee gele vlekken aan het ventrale uiteinde van de abdomen. Bij het vrouwtje is dit kenmerk niet aanwezig. Een werkster (vrouwelijk) heeft een spits achterlijfpunt, waarbij soms ook de angel te zien is. Werkster hebben een angel, mannetjes niet. Als je gestoken bent door een hoornaar, dan is dit door een werkster. Daarnaast zijn de antennes van een dar langer dan van een werkster. De antennes van mannetjes hebben 13 segmenten, 12 bij vrouwtjes, en zijn meer gekarteld.

    Het verschil herkennen

    De Aziatische hoornaar in actie

    De AH die een bij ontleedt

    De AH op jacht aan de bijenkast

    De AH die een bij ontleedt

    Secundair nest in Boortmeerbeek (2023)

    2023 Mechelen – 20 Azicatische hoornaars aan de bijnenkast

    Hoe nesten van de Aziatische hoornaar opsporen?

    Met Vespabusters® VZW willen we de mensen die nesten opsporen ondersteunen en willen we mee inzetten op het bevorderen van de plaatselijke opsporingen

    Online app voor het opsporen van nesten

    Voor het opsporen van nesten van de Aziatische hoornaar werd op initiatief van Sint-Ambrosius Imkersgilde Mortsel-Edegem vzw een nieuwe online app ontwikkeld met de steun van Telenet en INBO.

    Deze app is webbased en kan via een browser op elk toestel geraadpleegd worden: Aziatische hoornaar tracker

    Opsporen van nesten – basis

    Hoe maak je een lokpot?

    • Potje met deksel – gaatje van 6-8 mm in het deksel
    • Wiek (Stofdoek/dweildoek  reep van 2-3 cm breed)

    Ingrediënten voor de lokstof per gewicht:

    • 1/3e blond bier (cara pils werkt ook)
    • 1/3e witte wijn
    • 1/3e suiker

    Trappit als Lokstof:

    • Je kan Trappit in een verstuiver doen en Trappit gebruiken om de wiek te bevochtigen om zo hoornaars naar een nieuwe pot te lokken.
    • Ervaring leert dat eens een AH vliegt op een bepaalde lokpot, de zelfgemaakte lokstof even goed werkt.

    Hoe zoek je het nest?

    Stap 1

    Lokpot plaatsen

    • Net onder ooghoogte
    • Op een open locatie
    • Met uitleg
    • Dagelijks controleren
    • Meeste succes tussen 13u en 17u.

    Stap 2

    De gevangen hoornaar merken

    Om er zeker van te zijn dat je dezelfde hoornaar observeert, moet je hem vangen en merken.

     

    Wat heb je nodig?

    • Gebruik Posca merkstiften of acrylstiften in verschillende kleuren.
    • Een merkbuisje met stamper zodat het merken veilig kan gebeuren.

    Hoe merk je een hoornaar?

    1. Gebruik voor elke wesp een verschillend merkteken of kleur. Zo merk je elke wesp uniek. Drinkt een hoornaar van de lokstof? Dan plaats je het merkbuisje over de wiek van de wiekpot.
    2. Zet de stamper op de opening van het merkbuisje. Zo sluit je het merkbuisje en vang je de hoornaar.Steek de stamper dieper in het merkbuisje.
    3. Klem de hoornaar met zijn rug tegen het roostertje van het merkbuisje.
    4. Kleur de hoornaar op de bovenkant van het borststuk met een kleurstift. Laat de hoornaar nog even in het merkbuisje zitten. Zo kan de stift opdrogen.

    Stap 3

    Laat de hoornaar terug drinken aan de wiekpot

    Laat de hoornaar eerst drinken van de lokpot. Het is belangrijk om de hoornaar rustig op de nieuwe wiekpot los te laten en traag te bewegen, zodat die niet onmiddellijk wegvliegt, maar eerst een portie vloeistof drinkt. Tip: Als je het merkbuisje horizontaal tegen de rand van de wiekpot houdt en wacht tot de hoornaar contact maakt met de natte wiek, begint ze meestal te drinken en kan je het buisje rustig wegnemen.

    Na het merken zal het een tijdje duren voor de hoornaar terugkomt naar de wiekpot.

    Stap 4

    Observeer de vliegrichting en de vliegtijden.

    Door de vliegrichting en vliegtijd te observeren, weet je waar je het
    nest moet gaan zoeken. Meet de vliegrichting en vliegtijd van de verschillende individuen op de wiekpot.
    Meet de vliegtijd een aantal keren tot die ongeveer constant is.
    Per minuut dat de hoornaar erover doet om naar het nest te vliegen, de vloeistof af te geven en terug naar de wiekpot te komen, tel je 100 meter. Als een hoornaar er bvb 6:30 min over doet, zit het nest op ongeveer 650 meter.

    De 100 meter = 1 minuut is een richtlijn, in de praktijk merken we dat het nest dikwijls nog wat verder zit. Eenmaal je een duidelijke richting en tijd hebt, kan je wiekpotten verplaatsen. Zo kom je steeds dichter bij het nest.

    Stap 5

    Zet de vliegrichtingen en vliegtijden op de kaart van opsporingsapp.

    Door lijnen (vliegrichtingen) vanop verschillende wiekpotten op kaart te zetten, kan de locatie van het nest bepaald worden.

    Stap 6

    Daar waar vlieglijnen snijden wordt meestal het nest gevonden. (in de buurt)

    Een melding maken

    Heb je een Aziatische hoornaar gezien of een nest, dan kan je dit online melden met een foto.

    Vangst van je selectieve val kan gemeld worden op https://vespabusters.be/melden

    Een individu kan gemeld worden op www.waarnemingen.be.

    Een nest van de Aziatische hoornaar moet gemeld worden op www.vespawatch.be.

    logo Vespabusters VZW

    Blijf op de hoogte over de Aziatische hoornaar en schrijf je in op onze nieuwsbrief!

    Mis nooit een nieuwtje en schrijf je in

    Bedankt voor je interesse! Je bent ingeschreven op onze nieuwsbrief!